alampasis@gmail.com

Τετάρτη 17 Δεκεμβρίου 2008

4. ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΝΟΧΗΣ Ή ΜΗ ΤΟΥ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟΥ

Δεδομένου ότι ολόκληρη η χώρα συμπεριλαμβανόμενης της ελληνικής κυβέρνησς έλαβε θέση περί της ενοχής ή μη του κατηγορουμένου θα ήθελα και εγώ –με κάθε επιφύλαξη και σύμφωνα πάντα με τα στοιχεία που μέχρι στιγμής είδαν το φως της δημοσιότητας- να διατυπώσω τη νομική μου άποψη επί του θέματος…
Η υπερασπιστικη γραμμή του κατηγορουμένου επικεντρώνεται στο επιχείρημα ότι η θανάτωση του άτυχου νέου επήλθε όχι από ευθεία βολή κατά του θύματος (περίπτωση που θα καταδείκνυε δόλο και μάλιστα πρώτου βαθμού) αλλά από προειδοποιητική βολή στον αέρα με εξοστρακισμό της σφαίρας (περίπτωση που αντικειμενικά συνιστά αμέλεια) .
Σύμφωνα μάλιστα με τις δημόσιες δηλώσεις του συνηγόρου υπεράσπισης του κατηγορουμένου ο ισχυρισμός αυτός (δηλαδή περί της μη ύπαρξης δόλου αλλά αμέλειας) αποδεικνύεται και από τη βαλλιστική έρευνα (ίχνη εξοστρακισμού του βλήματος) καθώς και την ιατροδικαστική έκθεση νεκροψίας νεκροτομίας (εισδοχή του βλήματος στο σώμα του θύματος με φορά από πάνω προς τα κάτω).
Σύμφωνα με το αρθ. 299 ΠΚ «όποιος με πρόθεση σκότωσε άλλον, τιμωρείται με ισόβια κάθειρξη». Κατά την παρ. 2 του ίδιου άρθρου , «αν η πράξη αποφασίστηκε και εκτελέστηκε σε βρασμό ψυχικής ορμής, επιβάλλεται η ποινή της πρόσκαιρης κάθειρξης».

Περαιτέρω , κατά το άρθρο 302 παρ 1. «όποιος επιφέρει από αμέλεια το θάνατο άλλου, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών μηνών».
Κατά τα ανωτέρω η διαφοροποίηση της ανθρωποκτονίας του αρθ. 299 ΠΚ (κακουργηματικη μορφή της εγκλήματος) σε σχέση με την ανθρωποκτονία του αρθ. 302 παρ 1 (πλημμεληματική μορφή του εγκλήματος) , συνίσταται στην προϋπόθεση της ύπαρξης δόλου στο αρθ. 299 , ενώ στην περίπτωση του αρθ. 302 στην ύπαρξη της αμέλειας. Αν το έγκλημα τελέστηκε από αμέλεια , εφαρμογής τυγχάνει το αρθ. 302 (πλημμέλημα) ενώ αν τελέστηκε με δόλο εφαρμογής τυγχάνει το 299 (κακούργημα) .
Η πλέον συνήθης περίπτωση που το αρθ. 302 (πλημμεληματική ανθρωποκτνια) τυγχάνει εφαρμογής , είναι η από αμέλεια πρόκληση θανάτωσης προσώπου ένεκεν τροχαίου ατυχήματος.
Σημειωτέων δε ότι στην πλημμεληματική αυτή μορφή (του αρθ. 302 ΠΚ) το έγκλημα της ανθρωποκτονίας (από αμέλεια) τιμωρείται με ποινή φυλάκισης από δυο έως τρία χρόνια η οποία -κατά την πάγια δικαστηριακή πρακτική- είναι ποινή μετατρέψιμη , δηλαδή εξαγοράσιμη.
Στην κακουργηματικη μορφή της πράξης (αρθ. 299) η ανθρωποκτονία τιμωρείται πάντοτε με κάθειρξη (μη μετατρέψιμη ποινή , δηλαδή ποινή που δεν εξαγοράζεται και άρα ο κατηγορούμενος οδηγείται στη φυλακή για να εκτίσει την ποινή του). Άρα για να εφαρμοστεί η 299 ΠΚ απαιτείται να αποδειχθεί ότι ο δράστης ενήργησε με δόλο (άμεσο ή ενδεχόμενο).
Άμεσος δόλος και ενδεχόμενος δόλος ως προϋπόθεση εφαρμογής της κακουργηαματικης ανθρωποκτονίας:Κατά το άρθρο 27 ΠΚ, ο δόλος διακρίνεται σε άμεσο και ενδεχόμενο. Άμεσος δόλος υπάρχει όταν ο δράστης, είτε επιδιώκει ευθέως το εγκληματικό αποτέλεσμα της πράξης (άμεσος δόλος α` βαθμού), είτε δεν το επιδιώκει μεν αμέσως, αλλά το προβλέπει ως αναγκαία συνέπεια της πράξης του και εντούτοις το αποδέχεται (άμεσος δόλος β` βαθμού).
Ενδεχόμενος δόλος υπάρχει όταν ο δράστης προβλέπει ότι από την πράξη του (αξιόποινη ή όχι) είναι δυνατό να παραχθεί το αξιόποινο αποτέλεσμα και παρά ταύτα δεν απέχει από την ενέργεια του, αποδεχόμενος την παραγωγή του αποτελέσματος.
Η νομολογία μέχρι πρόσφατα υιοθετούσε τη θεωρία της αποδοχής, δηλ. της κυριαρχίας του βουλητικού στοιχείου και όχι του γνωσιολογικού. Ήδη, όμως, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μία στροφή της νομολογίας προς τη θεωρία της "επιδοκιμασίας" του αποτελέσματος που ακολουθεί η γερμανική επιστήμη και νομολογία . Κατ` αυτή, μια πράξη που τελείται με ενδεχόμενο δόλο προϋποθέτει ότι ο δράστης διαβλέπει ως δυνατή και όχι εντελώς απομακρυσμένη την επέλευση του εγκληματικού αποτελέσματος, περαιτέρω δε ότι την επιδοκιμάζει ή ότι συμβιβάζεται χάριν του επιδιωκόμενου σκοπού του με την πλήρωση της οικείας ειδικής υπόστασης.
Κατά τα ανωτέρω , όταν κάποιος εκτελεί προειδοποιητική βολή στον αέρα (ως ισχυρίζεται ότι έπραξε ο κατηγορούμενος) , σαφώς και δεν ενεργεί με άμεσο δόλο αφού με τον τρόπο αυτό δεν επιδιώκει ευθέως το εγκληματικό αποτέλεσμα της πράξης της ανθρωποκτονίας (άμεσος δόλος α` βαθμού). Δεν μπορεί επίσης να γίνει δεκτό ότι δεν επιδιώκει μεν την ανθρωποκτονία αμέσως, αλλά την προβλέπει ως αναγκαία συνέπεια της πράξης του και εντούτοις την αποδέχεται (άμεσος δόλος β` βαθμού). Τα ανωτέρω θα εφαρμόζονταν μόνον αν ο δράστης έβαλε ευθέως κατά του θύματος.
Εξάλλου , όταν κάποιος εκτελεί προειδοποιητική βολή στον αέρα , δεν μπορεί να του καταλογιστεί ότι ενήργησε ούτε καν με ενδεχόμενο δόλο , αφού μια πράξη που τελείται με ενδεχόμενο δόλο προϋποθέτει ότι ο δράστης (αστυνομικός) διαβλέπει ως δυνατή και όχι εντελώς απομακρυσμένη την επέλευση του εγκληματικού αποτελέσματος (πρόκληση θανάτου) , περαιτέρω δε ότι την επιδοκιμάζει ή ότι συμβιβάζεται χάριν του επιδιωκόμενου σκοπού του (λ.χ σύλληψη του θύματος) με την πλήρωση της οικείας ειδικής υπόστασης. Και δεν μπορεί να του καταλογιστεί ενδεχόμενος δόλος , γιατί σύμφωνα και με τα διδάγματα της εμπειρίας όταν κάποιος (λ.χ ο αστυνομικός) πυροβολεί στον αέρα , διαβλέπει όχι απλώς ως εντελώς απομακρυσμένη αλλά ως αδύνατη την - δια της εξοστρακίσεως της σφαίρας- επέλευση του εγκληματικού αποτελέσματος (θανάτωση του θύματος) , πόσο μάλλον ότι επιδοκιμάζει την ανθρωποκτονία... Σε αυτό το σημείο δέον όπως επισημανθεί ότι διαφέρει ο πυροβολισμός στον αέρα από τον πυροβολισμό στο έδαφος (και μάλιστα προς το μέρος του θύματος) , αφού στη δεύτερη περίπτωση ο δράστης (λ.χ αστυνομικός) διαβλέπει ως δυνατή και όχι εντελώς απομακρυσμένη την -δια της εξοστρακίσεως της σφαίρας- επέλευση του εγκληματικού αποτελέσματος (θάνατος) και απομένει να κριθεί , αν επιδοκίμασε ή συμβιβάστηκε με το αποτέλεσμα (θάνατος) χάριν του επιδιωκόμενου σκοπού του (π.χ να συλλάβει ή να τρέψει σε φυγή κάποιον).
Σύμφωνα με τα ανωτέρω , αναφορικά με την ανθρωποκτονία του νεαρού που συντάραξε το πανελλήνιο , θα ήταν πολύ δύσκολο να στοιχειοθετηθεί εναντίον του αστυνομικού ο δόλος (άμεσος ή ενδεχόμενος) και άρα θα ήταν πολύ δύσκολο να τιμωρηθεί για την κακουργηματικη ανθρωποκτονία (αρθ. 299 ΠΚ) , αν δεν έκανε το εξής : ΑΝ ΔΕΝ ΣΤΑΘΜΕΥΕ ΤΟ ΠΕΡΙΠΟΛΙΚΟ ΚΑΙ ΕΠΕΣΤΡΕΦΕ ΠΕΖΟΣ ΣΤΟΝ ΤΟΠΟ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ.... Ειδικότερα: Σύμφωνα με την κατάθεση του δράστη (όπως αυτή έχει διαρρεύσει στα ΜΜΕ) , αφού αυτός διέφυγε τον κίνδυνο από την επίθεση που δέχθηκε από ομάδα είκοσι νεαρών , στάθμευσε το περιπολικό και πεζός κατευθύνθηκε για να τους συλλάβει!!!
Τούτο είναι κρίσιμο για τον εξής λόγο. Αν δεν έφερε όπλο , δεν θα αποτολμούσε να επιστρέψει πεζός και να «να τα βάλει με είκοσι αναρχικούς»… Η απόφαση του να επιστρέψει και «να τα βάλει με το μαινόμενο πλήθος» που μάλιστα πριν λίγο του είχε επιτεθεί , βασίστηκε αποκλειστικά και μόνο στη δύναμη του όπλου του και στην αποδοχή του ενδεχομένου ότι εφ’ όσων οι περιστάσεις το απαιτήσουν θα το χρησιμοποιήσει (σ.σ η διαμορφωθείσα κατάσταση δημιουργούσε , λόγω του ιδιάζοντος των Εξαρχείων , της έντασης αμφότερων των συμπλεκομενων μερών και της αριθμητικής υπεροχής των νεαρών τις ιδανικές περιστάσεις για να προβει σε χρήση του όπλου , κυρίως για να αμυνθεί)… Μάλιστα η υποβάθμιση από το δράστη της κρισιμότητας της περίστασης (αριθμητική υπεροχή των νεαρών , αμέσως προηγούμενη συμπλοκή , το ιδιάζον της περιοχής των Εξαρχείων κλπ) καταδεικνύεται ότι η απόφασή του να επιστρέψει πεζός , οφείλεται στη διεγερμένη ψυχική του κατάσταση (κατάσταση μεγάλης έντασης και εκνευρισμού). Από αυτή του δηλαδή την ενέργεια , πιθανολογείται σφόδρα ότι επέστρεψε όχι για να κάνει σύλληψη (αφού αυτό ήταν ανθρωπίνως αδύνατο) , αλλά για να «τους δείξει σε ποιον τόλμησαν να επιτεθούν»…
Όμως αυτή του η ενέργεια καταδεικνύει την ύπαρξη ενδεχόμενου δόλου αφού η πράξη να επιστρέψει οργισμένος και «να τα βάλει με 20» (επίσης οργισμένους) και μάλιστα στην περιοχή των Εξαρχείων , βασίστηκε αποκλειστικά και μόνο στη δύναμη του όπλου και άρα ο δράστης (αστυνομικός) διάβλεψε ως δυνατή και όχι εντελώς απομακρυσμένη την πιθανότητα να χρησιμοποιήσει το όπλο του και δια της χρήσης του να επέλθει το εγκληματικό αποτέλεσμα (πρόκληση θανάτου) , περαιτέρω δε ότι την επιδοκιμάζει ή ότι συμβιβάζεται χάριν του επιδιωκόμενου σκοπού του (σύλληψη του θύματος) , επιδοκιμασία που αποδεικνύεται από το γεγονός ότι για χάριν του επιδιωκόμενου σκοπού (της σύλληψης) επέστρεψε πεζός , διακινδυνεύοντας προς τούτο ακόμη και τη σωματική του ακεραιότητα.
Σημειωτέων δε , ότι αν η πράξη του πυροβολισμού και της θανάτωσης του άτυχου νέου γινόταν επιτόπου (αν δηλαδή δεν είχε ο δράστης διαφύγει τον επικαλούμενο κίνδυνο και δεν είχε σταθμεύσει το περιπολικό και επιστρέψει πεζός στον τόπο του συμβάντος) με τα ευρήματα της βαλλιστικής και της έκθεσης νεκροψίας νεκροτομίας (ως αυτά διαρρέουν στα ΜΜΕ κατά το χρόνο σύνταξης της παρούσης) , δεν ετίθετο θέμα εφαρμογής της 299 ΠΚ (κακουργηματικη μορφή του εγκλήματος) , αλλά εφαρμογής θα τύγχανε η 302 ΠΚ (πλημμεληματική μορφή του εγκλήματος). Σε αυτή μάλιστα την περίπτωση , όχι μόνο δεν θα διατασσόταν η προσωρινή κράτηση του δράστη (προφυλάκιση) αλλά θα αφήνονταν ελεύθερος και μάλιστα δίχως περιοριστικούς όρους….
Εν κατακλείδι , η μάχη θα δοθεί , στο αν συνδέεται ο ανωτέρω αυτός νομικός συλλογισμός (ύπαρξη ενδεχόμενου δόλου λόγω της οπλοφορίας και της εξ αυτού του λόγου αίσθησης ισχύως που τον οδήγησε στη λήψη της απόφασης της πεζής επιστροφής του) με το επελθόν αξιόποινο αποτέλεσμα της πρόκλησης του θανάτου του νεαρού κατόπιν του πυροβολισμού στον αέρα και της εξοστράκισης της σφαίρας. Το ανωτέρω , είναι ένα πολύ δύσκολο νομικό ζήτημα στο οποίο –λόγω έλλειψης χρόνου και περαιτέρω ενδιαφέροντος- δεν θα επιχειρήσω να εμβαθύνω άλλο … Τέλος , η νομική επιστήμη δεν είναι μαθηματικά και άρα 1+1 δεν ισούται πάντοτε με 2 ήτοι στη νομική επιστήμη (που είναι η επιστήμη της ανθρώπινης σοφίας) υπάρχουν διισταμένες απόψεις.
Πάντως αυτές οι νομικές έννοιες , είναι τόσο λεπτές που η ενοχή από την αθωότητα , απέχουν ελάχιστα… Σε τέτοιες δικές (όπου ο εγκλεισμός και ο μη εγκλεισμός απέχουν ελάχιστα μεταξύ τους) , στις περιπτώσεις που από το αποτέλεσμα της δίκης εξαρτάται η κοινωνική ειρήνη (πρόκειται δηλαδή για κρίσιμη δίκη) , δίδεται στο δικαστή το περιθώριο για την ερμηνεία και εφαρμογή του κανόνα δικαίου που συμφέρει το κοινό «καλό»…
Έχει όμως αποδειχθεί ότι οι -καθ΄όλα Άξιοι- Δικαστές μας , δεν ήταν λίγες οι φορές που παρήγαγαν δικαιοδοτικο έργο κατά τρόπο απολύτως επιστημονικό , ακόμη και υπό τις ποιο αντίξοες κοινωνικές συνθήκες….